#11. Chỉ bạn cách lưu giữ chứng cứ về quyền tác giả - áp dụng được ngay
Rất vui khi nghĩ rằng bạn có thể áp dụng ngay những cách này cho tác phẩm của mình :))
Ở Bản tin số 3, bạn đã biết bản quyền bảo hộ tự động, KHÔNG cần đăng ký.
Bản quyền không bảo hộ cho ý tưởng hay thông tin, nó chỉ bảo hộ hình thức thể hiện của ý tưởng.
Ở Bản tin số 10, bạn đã biết một tác phẩm muốn được bảo hộ phải thể hiện dưới hình thức vật chất nhất định.
Tùy thuộc vào loại hình tác phẩm, hình thức vật chất thể hiện sẽ khác nhau, chẳng hạn:
Văn bản đối với thơ, văn, bài viết,…
Ảnh vẽ đối với hội họa,
Tượng (gỗ, đá, cát,…) đối với điêu khắc,…
Trong môi trường kỹ thuật số ngày nay, phiên bản điện tử lưu trữ trên máy tính của các hình thức trên cũng được công nhận là phương tiện vật chất chứa đựng tác phẩm.
Nhưng như đã nói, âm thanh không được pháp luật xem là một dạng vật chất, vì vậy mà một bài nhạc hát ra vu vơ không đương nhiên được bảo hộ. Chỉ khi tác giả thể hiện nó trên văn bản (bản nhạc) hay ghi âm, ghi hình thì mới đủ điều kiện để công nhận là một tác phẩm. Bạn nên nhớ kỹ điều này nghen!
Chứng cứ là thách thức lớn nhất khi có tranh chấp về quyền tác giả
Các tác giả nghiệp dư thường không chú trọng đến việc lưu giữ phiên bản đầu tiên của tác phẩm. Hệ quả của điều này là khi xảy ra tranh chấp, họ không thể chứng minh được thời điểm tạo ra tác phẩm. Đây là vấn đề mang tính mấu chốt bởi một tác phẩm không thể bị xem là “đạo, nhái” nếu nó được sáng tác trước.
Vậy bạn có thể làm gì để chứng minh một tác phẩm là do mình sáng tác trước?
Sau đây là một vài cách đơn giản nhất mà bất kỳ ai cũng có thể làm được:
1. Ra bưu điện, gửi một bức thư cho … chính mình
Đây có lẽ là một trong các giải pháp lâu đời nhất vẫn còn giá trị chứng minh tác phẩm tranh chấp. Nhiều tác giả sẽ lập một bản sao tác phẩm sau khi nó ra đời, niêm phong trong bì thư và ra bưu điện để gửi về địa chỉ của chính mình. Bì thư này sẽ không được mở ra trừ trường hợp có tranh chấp về quyền tác giả. Khi đó dấu mộc niêm phong và ghi ngày tháng gửi của bưu điện sẽ là nguồn chứng cứ hữu hiệu để chứng minh về thời điểm tác phẩm ra đời.
Dĩ nhiên, cách này sẽ hơi bất tiện nếu tác phẩm không phải là văn bản, mà là tượng điêu khắc, tranh ảnh khổ lớn,…
2. Post lên Facebook
Nếu bạn thường xuyên theo dõi thông tin trên báo chí, hẳn sẽ biết đến vụ kiện tốn nhiều giấy mực vừa được Tòa án ra phán quyết cuối cùng vào đầu năm 2022. Đó là vụ kiện giữa nhà thơ Trương Minh Nhật với nhạc sĩ Quách Beem và nhà sản xuất phim Lý Hải, xoay quanh bài hát Gánh Mẹ. Nhạc sĩ Trương Minh Nhật cáo buộc nhạc sĩ Quách Beem đã sao chép bài thơ của ông cho lời bài hát Gánh Mẹ. Mặc dù bị đơn sở hữu một công cụ pháp lý quan trọng là Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả do Cục Bản quyền tác giả cấp năm 2019, nguyên đơn đã xuất trình được chứng cứ không thể chối cãi đó là bài thơ đã được chính ông đăng lên Facebook vào năm 2014. Từ đó, Tòa án đã tuyên nguyên đơn thắng kiện và buộc nhạc sĩ Quách Beem phải xin lỗi, bồi thường thiệt hại.
Facebook, Youtube, TikTok, mạng xã hội khác hay bất kỳ phương tiện thông tin đại chúng chính thống nào như báo chí cũng đều là một nguồn chứng cứ hữu hiệu để chứng mình thời điểm ra đời của tác phẩm. Nếu như tác phẩm chưa thể công bố ngay, bạn cũng có thể thử gửi tin nhắn riêng chứa nội dung tác phẩm cho một số người bạn tin cậy.
3. Đăng ký luôn là công cụ pháp lý quan trọng
Khác với nhãn hiệu, tác phẩm được bảo hộ tự động, không cần phải đăng ký. Nhưng nếu đó là tác phẩm quan trọng, có giá trị cao, tại sao bạn phải tiếc một khoản chi phí nhỏ, một chút thủ tục hành chính để sở hữu công cụ pháp lý vững chắc nhất. Khi tranh chấp xảy ra, giấy chứng nhận có thể sử dụng như chứng cứ duy nhất để bảo vệ quyền lợi của tác giả.
Tuy vậy, cần lưu ý, giấy chứng nhận chỉ là chứng cứ chứ không có giá trị pháp lý tuyệt đối. Chẳng hạn như vụ kiện bài thơ Gánh Mẹ, người sở hữu giấy chứng nhận lại là bên thua kiện, bởi điều quan trọng nhất chính là việc bạn phải thực sự là tác giả của tác phẩm đó.
4. Hãy lưu giữ lại tất cả quá trình sáng tạo ra tác phẩm
Chỉ đơn thuần một bản thảo gốc của tác phẩm đôi khi là chưa đủ để chứng minh, bởi trong nhiều trường hợp, bản thảo đó không thể hiện bất kỳ thông tin thời gian nào, hoặc có thể có nhưng không thể xác thực. Vì thế, mọi tác giả hãy tập cách lưu giữ lại bằng các hình thức khác nhau toàn bộ quá trình từ lên ý tưởng, bản thảo qua các lần sửa đổi, kể cả các cuộc trò chuyện, trao đổi liên quan đến tác phẩm, hóa đơn mua công cụ hỗ trợ tạo nên tác phẩm,…Đặc biệt, cần phải luôn đóng nhãn Copyright © kèm theo thời gian thực hiện trên các nguồn chứng cứ đó.
Tóm lại, một số cách bạn có thể sử dụng để lưu giữ chứng cứ về quyền tác giả trên thực thế như sau:
Ra bưu điện, gửi một bức thư cho … chính mình.
Post lên Facebook, Youtube, TikTok, mạng xã hội khác hay bất kỳ phương tiện thông tin đại chúng chính thống nào như báo chí.
Đăng ký luôn là công cụ pháp lý quan trọng.
Hãy lưu giữ lại tất cả quá trình sáng tạo ra tác phẩm (chứ không chỉ là bản thảo gốc).
Hóa ra việc lưu giữ chứng cứ về quyền tác giả trên thực tế được sử dụng cũng không có quá phức tạp đúng không nào? Vậy còn chần chừ gì nữa, bạn hãy áp dụng ngay cho những tác phẩm mà bạn tạo ra kể từ ngày hôm nay nghen. Chúc bạn thấy tự tin hơn sau khi hiểu rõ về những vấn đề cơ bản về pháp luật bản quyền mà tụi mình chia sẻ.
Hẹn gặp lại bạn trong Bản tin tiếp theo của Bản quyền & Kinh doanh tri thức. Nếu các bạn thấy thông tin của bọn mình chia sẻ là hữu ích thì hãy “share” đến những ai cần giúp bọn mình với nhé.
Ngân & Sỹ cảm ơn bạn đã đọc tin và chúc bạn một cuối tuần nhiều niềm vui.