#3. Bản quyền bảo hộ gì?
Nếu việc kiếm tiền bằng “chất xám” như viết bài, thiết kế logo, website, phần mềm…là công việc của bạn, có lẽ đây là bản tin bản nên đọc. Tạo sao ư?
Đã bao giờ bạn bị người khác sao chép ý tưởng, hay thậm chí là cả bài viết, hay hình ảnh bạn mới thiết kế? Bạn sẽ làm gì trong tình huống đó?
Hay bạn có một ý tưởng rất hay và nghĩ rằng không được ai bắt chước ý tưởng của mình, vì như vậy là vi phạm bản quyền của bạn?
Thực tế, câu trả lời có lẽ làm bạn hơi thất vọng, bản quyền không bảo hộ cho ý tưởng hay thông tin. Vậy bản quyền bảo hộ gì?
Đầu tiên, chúng ta cần biết đối tượng của bản quyền rất rộng, bao gồm cả tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học. Do đó, dường như bản quyền xâm nhập vào từng ngóc ngách của cuộc sống, từ nhà văn, họa sĩ đến cả kỹ sư phần mềm…Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu được phạm vi bảo hộ của luật bản quyền. Bản tin hôm nay sẽ giúp bạn trả lời cho câu hỏi này.
Bản quyền chỉ bảo hộ hình thức thể hiện của ý tưởng
Bản quyền (quyền tác giả là từ dùng trong ngôn ngữ pháp lý) bảo hộ “hình thức thể hiện ý tưởng” (expression of idea) của bạn, không bảo hộ ý tưởng (idea) hay thông tin.
Hình thức thể hiện ý tưởng là cách thức của ý tưởng và thông tin được thể hiện. Ví dụ: bài viết của bạn kể về câu chuyện tình yêu với kết cấu: mở bài giới thiệu nhân vật A và B đều là đứa trẻ con nhà nghèo học giỏi, thân bài nhân vật A và B đều là thủ khoa 2 trường đại học, kết bài nhân vật A và B yêu và cưới nhau.
Bản quyền sẽ bảo hộ cho bạn “hình thức thể hiện” bài viết là cách thức, tiến trình bạn mô tả các nhân vật, các bối cảnh, các từ ngữ và câu văn được lựa chọn để thể hiện cốt truyện đó. Tức không ai được bắt chước bố cục trình bày, thể hiện bối cảnh, câu từ y chang hay sao chép một phần tác phẩm của bạn, trừ khi họ chứng minh được là họ độc lập sáng tạo.
Bản quyền không bảo hộ ý tưởng của tác phẩm
Tuy nhiên, bản quyền sẽ không ngăn cấm được người khác cũng khai thác và viết cùng ý tưởng là nhân vật con nhà nghèo học giỏi, về tình yêu…như bạn đã viết, vì đây là những ý tưởng hay chủ đề. Đó chính là lý do rất nhiều bài hát về Huế nhưng vẫn được công nhận như: Mưa trên phố Huế của Minh Kỳ, Huế và em của Nhật Ngân…hay Mắt Huế xưa của Quốc Dũng và Đỉnh Trầm Ca.
Bản quyền được bảo hộ tự động, không cần đăng ký
Bản quyền được bảo hộ tự động khi tác phẩm được định hình trên một vật chất nhất định không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký (Khoản 1, điều 6, Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam).
Ví dụ một: khi bạn viết một bài thơ, hay bài viết trên giấy, trên file doc, hay đăng tải “status” là bài viết trên facebook cá nhân…, không căn cứ ngôn ngữ, chất lượng, hay đăng ký hay không, luật bản quyền vẫn bảo hộ tác phẩm của bạn. Miễn tác phẩm đó là kết quả của quá trình lao động trí óc tự thân của bạn, nó nghiễm nhiên được bảo hộ. Việc đăng ký chỉ với mục đích làm chứng cứ khi có các vấn đề phát sinh trong tương lai.
Ví dụ hai để làm rõ hơn: hai bài tập làm văn trong một kỳ thi của hai bạn học sinh phổ thông, hay bức thư tình bạn viết cho bạn gái, bức tranh do con gái ba tuổi của bạn vẽ… vẫn được bảo hộ bởi pháp luật bản quyền, không cần phải tiến hành đăng ký với cơ quan có thẩm quyền. Miễn nó có tính “nguyên gốc” tức do bạn tự viết, tự vẽ, không copy, sao chép của người khác.
Những văn bản bản quyền không bảo hộ
Những văn bản pháp lý, những tin tức thời sự thuần túy …không được bảo hộ bản quyền, bởi mục đích chính của các văn bản này là để phổ biến đến người dân càng nhiều càng tốt. Ví dụ: thông tin bão lụt, những kết quả đạt được của Nhà nước, văn bản pháp luật
Những tác phẩm chống phá cách mạng hay văn hóa độc hại thì không được bảo hộ
Kết luận
Tác phẩm của bạn khi được hình thành trên một vật chất nhất định thì tự động được bảo hộ bởi pháp luật bản quyền, không cần tiến hành đăng ký.
Bản quyền chỉ bảo hộ cách thức thể hiện ý tưởng, không bảo hộ nội dung ý tưởng. Do đó, nếu bạn có một ý tưởng hay và không muốn ai bắt chước, bản quyền không phải là công cụ mà bạn nên lựa chọn.
Vậy nên dùng phương pháp nào để bảo hộ khi bạn có một ý tưởng rất hay và có khả năng tạo lợi thế trong việc kinh doanh của bản thân hay doanh nghiệp.
Cùng đón đọc số Bản tin tiếp theo để biết được câu trả lời bạn nhé.