Trong bản tin số 7 về “8 tips giúp bạn sử dụng ảnh mà không vi phạm bản quyền từ Google”, tip số 5 mình đã có nhắc đến việc sử dụng hình ảnh có đánh dấu: “CC-licensed image”. Rằng, bạn có thể sử dụng các hình ảnh có giấy phép Creative Commons (CC) license, nhưng lưu ý cần đọc kỹ phạm vi được sử dụng. Vậy bạn cần đọc kỹ và hiểu rõ về điều gì?
Đầu tiên, để hiểu nội dung chi tiết, bạn cần hiểu “Why”, “lý do ra đời của Creative Commons ra đời?
Tưởng tượng, bạn cần sử dụng hình ảnh một bông hoa hồng. Bạn tìm kiếm bằng “Google” kết quả cho ra một tấm hình đúng với ý muốn.
Tuy nhiên, trên tấm hình không có bất cứ dấu hiệu nào về tác giả: không tên, không số điện thoại, không địa chỉ email. Dù bạn muốn tuân thủ luật bản quyền, bạn cũng không biết cách liên hệ xin tác giả để xin phép.
Nguyên tắc chung của luật bạn quyền là “All rights resevered” tức tất cả các quyền đều thuộc về tác giả, bạn bắt buộc có sự đồng ý của tác giả mới được sử dụng tác phẩm. Tuy nhiên, thực tế có rất nhiều tác giả muốn cho phép mọi người sử dụng những hình ảnh và bài viết của mình thoải mái, hoặc ở một mức độ nhất định.
Đó chính là sự ra đời của “Creative Commons licence” vào năm 2001. Một tổ chức phi lợi nhuận của Mỹ, với mục đích thúc đẩy sự sáng tạo của cộng đồng trong tất cả các lĩnh vực văn học, khoa học và nghệ thuật. Tổ chức này sẽ cấp cho bạn một giấy phép gắn lên tác phẩm của mình để trả lời cho người muốn sử dụng tác phẩm đó câu hỏi:
“What can I do with this work?” – tôi có thể làm gì với tác phẩm này.
Việt Nam đã tham gia giấy phép này chưa?
Câu trả lời là có từ năm 2010.
Đến thời điểm hiện tại, có 6 loại giấy phép (thông tin tại đây).
Chi tiết 6 loại giấy phép sẽ nêu chi tiết từ mức độ cho phép giảm dần được trình bày như sau:
Đầu tiên:
CC-BY: Giấy phép này cho phép bạn sử dụng phân phối, chỉnh sửa và làm tác phẩm phái sinh từ tác phẩm gốc ở bất kỳ phương tiện hoặc định dạng nào, miễn là ghi nhận thông tin người sáng tạo (ghi công).
Tác phẩm phái sinh là thuật ngữ hay được dùng trong lĩnh vực quyền tác giả, có nghĩa là làm tác phẩm mới dựa trên tác phẩm gốc. Ví dụ: dịch bài thơ của bạn từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Bài thơ lúc này ở dạng tiếng Anh được gọi là tác phẩm phái sinh.
Bạn nhớ nhé. Nếu thấy dấu hiệu: BY – Nghĩa là bạn chỉ cần ghi thông tin tác giả (một số tài liệu hay ghi là “ghi công”), chỉ vậy thôi. Còn lại bạn có thể chỉnh sửa, dùng cho mục đích thương mại vẫn được.
Thứ hai:
Giấy phép này cho bạn phân phối, chỉnh sửa và làm tác phẩm phái sinh từ tác phẩm gốc ở bất kỳ phương tiện hoặc định dạng nào, miễn là ghi nhận thông tin tác giả.
Bạn có quyền được sử dụng trong thương mại.
Tuy nhiên một lưu ý là, nếu bạn chỉnh sửa hoặc làm tác phẩm phái sinh trên tác phẩm đó, bạn phải cấp phép cho tác phẩm mà mình tạo ra y chang giấy phép bạn đã được nhận.
Bạn nhớ nhé: CC BY-SA bao gồm:
BY – Ghi thông tin tác giả
SA – Tác phẩm mới được làm từ tác phẩm đó phải sử dụng giấy phép như tác phẩm bạn đã sử dụng.
Thứ ba:
CC BY-NC: Giấy phép này cho bạn phân phối, chỉnh sửa và làm tác phẩm phái sinh dựa trên tác phẩm gốc ở bất kỳ phương tiện hoặc định dạng nào, miễn là ghi nhận thông tin tác giả. Nhưng không được dùng cho mục đích thương mại.
Bạn nhớ nhé: CC BY-SA bao gồm:
BY – Cần ghi thông tin tác giả
NC – Không được dùng với mục đích thương mại (bạn thấy hình ảnh dấu gạch chéo đối với dấu hiệu là tiền, thì hãy nhớ là không được sử dụng tác phẩm này cho mục đích kiếm tiền NC: noncommercial)
Thứ tư:
Giấy phép này cho bạn phân phối, chỉnh sửa và làm tác phẩm phái sinh dựa trên tác phẩm gốc ở bất kỳ phương tiện hoặc định dạng nào, miễn là ghi nhận thông tin tác giả.
Không được dùng cho mục đích thương mại.
Và nếu có làm tác phẩm phái sinh từ tác phẩm gốc thì phải cấp cho nó giấy phép y chang như giấy phép đã được nhận để làm nên tác phẩm này.
Tương tự:
BY – Cần ghi nhận thông tin tác giả.
NC – Không được dùng với mục đích thương mại
SA – Làm tác phẩm mới từ tác phẩm đó phải sử dụng giấy phép như tác phẩm bạn đã sử dụng.
Thứ 5:
Giấy phép này cho bạn sao chép và phân phối tác phẩm gốc trên tài liệu ở bất kỳ phương tiện hoặc định dạng nào, nhưng không được làm tác phẩm phái sinh (ND là viết tắt của Non Derivatives) và tất nhiên là phải ghi nhận thông tin tác giả. Được dùng cho mục đích thương mại.
CC BY-ND chi tiết:
BY – Cần ghi nhận thông tin tác giả.
ND – Không được chỉnh sửa hoặc làm tác phẩm tái sinh
Ví dụ: bạn dùng hình hoa hồng tìm thấy trên google image. Bạn:
Cần ghi nhận thông tin của tác giả
Không được làm tác phẩm phái sinh
Không thể dùng nó cho mục đích thương mại.
Không được cắt xén hay chỉnh sửa bức hình, bạn chỉ được sử dụng nó thôi, và nhớ ghi nhận thông tin của tác giả. Tuy nhiên, bạn có thể dùng nó cho mục đích thương mại.
Thứ 6:
Giấy phép này cho bạn sao chép và phân phối tác phẩm gốc ở bất kỳ phương tiện nào, nhưng không được dùng với mục đích thương mại, không được làm tác phẩm phái sinh.
CC BY-NC-ND chi tiết như sau:
BY – Cần ghi nhận thông tin tác giả.
NC – Không dùng cho mục đích thương mại
ND – Không được chỉnh sửa hoặc làm tác phẩm tái sinh
Ví dụ: bạn dùng hình hoa hồng tìm thấy trên google image. Bạn:
Cần ghi nhận thông tin của tác giảKhông thể dùng nó cho mục đích thương mại.
Không được làm tác phẩm phái sinh
Tóm lại:
Bạn cần đọc kỹ phạm vi mà bạn được phép sử dụng. Tuy nhiên, một tip mà bạn nên nhớ là lúc nào cũng có: BY – Cần ghi nhận thông tin tác giả.
Còn những biểu tượng khác bạn cố gắng tìm một cách nào đó của riêng mình để dễ nhớ nhé. Ví dụ bản thân mình khi nhìn hình bên dưới là biết BY cần ghi thông tin tác giả, ND tức “no derivatives” tức không được làm tác phẩm phái sinh, tương tự cho những biểu tượng còn lại. Hay biểu biểu tượng đồng tiền ở trong vòng tròn bị gạch chéo tức là không được phép dùng cho mục đích thương mại.
Bạn có thể xem chi tiết thông tin tại trang: https://creativecommons.org/licenses/
Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ các loại Giấy phép của Creative Commons License. Newsletter tiếp theo mình sẽ giúp bạn biết cách thức Xin giấy phép này như thế nào đối với tác phẩm của bạn. Đón đọc Newsletter tiếp theo để biết cách làm trên thực tế như thế nào nhé. Cảm ơn các bạn đã đọc bản tin.
Chúc mọi người cuối tuần nghỉ lễ nhiều niềm vui :))