#5. 5 Tips sử dụng ảnh chụp đúng cách
Bạn hay chụp ảnh hay sử dụng ảnh chụp, đây là bài viết dành cho bạn
Tuần trước bạn đã biết cách trích dẫn như thế nào để không bị xem là đạo văn, một việc mà bất cứ người nào chỉ cần biết viết hay làm công việc liên quan đến việc viết lách đều cần nắm. Tuần này, bọn mình sẽ chia sẻ liên quan đến một vấn đề không kém phần quan trọng, đó là việc sử dụng ảnh chụp như thế nào là đúng cách.
Nếu bạn đang là những người hay cần sử dụng hình ảnh cho công việc, người hành nghề nhiếp ảnh, hoặc có đam mê với bộ môn nghệ thuật này, đây chắc chắn là bản tin dành cho bạn.
Có lẽ phần lớn chúng ta đều không ngần ngại gì khi nhấn nút để lưu giữ lại một khoảnh khắc đẹp của người thân, bạn bè, hoặc thậm chí là một người qua đường vô tình bắt gặp, sau đó chia sẻ chúng lên mạng xã hội. Các nhiếp ảnh gia cũng thường đăng tải tác phẩm ảnh mình chụp người khác như một cách quảng cáo cho bản thân. Dưới đây là một vài lưu ý để tránh vướng vào những rắc rối pháp lý không đáng có.
Bạn không được tùy tiện chụp ảnh người lạ
Mỗi người đều có quyền cá nhân của mình, bao gồm các quyền về hình ảnh, do vậy bạn buộc phải xin phép nếu muốn chụp hình người khác. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp ngoại lệ.
Quyền cá nhân đối với hình ảnh thường bị hạn chế nếu hình ảnh phục vụ mục đích đưa tin, phóng sự hay thời sự.
Lúc này, quyền tiếp cận thông tin của công chúng được ưu tiên cao hơn quyền tự do cá nhân. Một trường hợp khác là hình ảnh của nhân vật công chúng. Những người nổi tiếng như chính trị gia, diễn viên, ca sĩ,…bị hạn chế về quyền hình ảnh hơn so với những người bình thường.
Cuối cùng, quan trọng nhất vẫn là đánh giá vai trò của hình ảnh cá nhân trong tổng thể bức ảnh?
Nếu như đó là một bức ảnh tập thể, chụp tại nơi công cộng, những người xuất hiện ngẫu nhiên trong bức ảnh không thể đòi quyền cá nhân của mình. Tất nhiên, nguyên tắc này không thể áp dụng nếu người chụp chủ ý thực hiện bức hình cận cảnh một nhân vật trong đám đông.
Nguyên tắc tương tự cũng được áp dụng trong các loại hình tác phẩm khác. Chẳng hạn, trong văn học, tác giả có quyền tự do sáng tác tác phẩm dựa trên một câu chuyện có thật mà tác giả được truyền cảm hứng. Tuy nhiên, nếu tác phẩm đó làm người đọc liên hệ trực tiếp tới nhân vật ngoài đời thật, tác giả có thể bị kiện do xâm phạm quyền cá nhân.
Nếu bạn được thuê để chụp hình, đừng đăng tải lên các phương tiện truyền thông mà chưa xin phép
Ngày nay, chúng ta dễ dàng bắt gặp các thợ ảnh đăng tải ảnh chụp người khác lên mạng xã hội như một cách để quảng cáo cho bản thân, mà không hề ý thức được rằng đó là hành vi xâm phạm quyền tác giả.
Mặc dù “người bấm nút” là tác giả của ảnh chụp, nhưng người thuê chụp ảnh mới là chủ sở hữu các quyền tài sản để sử dụng với tác phẩm đó.
Khi đấy, chỉ có họ mới có toàn quyền khai thác tác phẩm, còn bất kỳ ai kể cả thợ chụp ảnh cũng phải xin phép nếu muốn sử dụng lại dưới bất kỳ hình thức nào.
Không chỉ nhiếp ảnh gia mới cần cẩn thận, mà chính mỗi người dùng mạng xã hội cũng đều phải hết sức cân nhắc trước khi đăng tải các bức ảnh của người khác lên trang cá nhân của mình. Chúng ta đã quá quen với việc chụp ảnh “dìm hàng” bạn bè rồi đăng lên để trêu đùa vào các dịp đặc biệt như sinh nhật. Kể cả người đăng không có ý đồ xấu đi chăng nữa, nhưng nếu “khổ chủ” không hài lòng thì đó có thể sẽ là một rắc rối. Bởi lẽ, mọi hành vi sử dụng hình ảnh của người khác mà chưa được sự đồng ý đều vi phạm quyền cá nhân đối với hình ảnh của mình.
Bạn chỉ là chủ sở hữu khi tự bỏ tiền thuê mẫu ảnh
Nếu như nhiếp ảnh gia tự lên ý tưởng concept và thuê người mẫu phù hợp về thực hiện bộ ảnh, họ mới có thể trở thành chủ sở hữu của các bức ảnh chụp. Khi đó, nhiếp ảnh gia có toàn quyền khai thác các bức ảnh chụp dưới bất kỳ hình thức nào.
Tuy nhiên, trước khi được trao quyền sở hữu, giữa nhiếp ảnh gia và người mẫu ảnh phải có thỏa thuận với nhau về nội dung chụp, mức thù lao, quyền và nghĩa vụ khác liên quan.
Thỏa thuận này tốt nhất nên được lập thành văn bản, đặc biệt nếu bộ ảnh có giá trị đầu tư lớn.
Pháp lý không đùa với khách thơ, nên dù bạn có đang làm nghệ thuật thì vẫn rất cần am hiểu luật. Ngoài các quy định chung của văn bản pháp luật, hợp đồng cũng chính là một “luật” cụ thể giữa các bên; vậy nên, hợp đồng các chi tiết, rõ ràng, lưu trữ cẩn thận thì càng giảm bớt nguy cơ xảy ra kiện tụng.
Tóm lại, bạn nên nhớ:
Bạn không được tùy tiện chụp ảnh người lạ và sử dụng nó khi chưa được cho phép
Quyền cá nhân đối với hình ảnh thường bị hạn chế nếu hình ảnh phục vụ mục đích đưa tin, phóng sự hay thời sự
Không thể đòi quyền cá nhân của mình nếu chụp tại nơi công cộng, những người xuất hiện ngẫu nhiên trong bức ảnh
Nếu bạn được thuê để chụp hình, đừng đăng tải lên các phương tiện truyền thông mà chưa xin phép, vì quyền tài sản sử dụng hình ảnh thuộc về bên thuê bạn
Bạn chỉ là chủ sở hữu khi tự bỏ tiền thuê mẫu ảnh. Tuy nhiên, phải có thỏa thuận với nhau về nội dung chụp, mức thù lao, quyền và nghĩa vụ khác liên quan, tốt nhất nên được lập thành văn bản, nếu bộ ảnh có giá trị đầu tư lớn.